Zmiana stóp procentowych a rata kredytu

Zmiana stóp procentowych a rata kredytu

Już od kilku miesięcy w Polsce są podnoszone stopy procentowe. To między innymi z powodu wysokiej inflacji. W jaki sposób wyższe stopy procentowe wpływają na raty kredytów? Analizujemy tę zależność i przy okazji wyjaśniamy, czym są stopy procentowe, kto je zmienia i dlaczego.

Zaciągając kredyt, często się nie zastanawiamy, czy jego rata może się zmienić. Interesują nas, co jest zresztą słuszne, koszty pożyczenia pieniędzy i wysokość raty. Nie myślimy przeważnie długofalowo, nawet jeśli zaciągamy kredyt długoterminowy (np. kredyt hipoteczny na 20-25 lat). Tymczasem szybko możemy się przekonać, że nasza rata z miesiąca na miesiąc wzrosła. Oczywiście działa to również w drugą stronę – rata może także spadać, chociaż to rzadszy przypadek. Wszystkiemu winne są stopy procentowe.

Czym są stopy procentowe?

Na początek należy wyjaśnić, czym są stopy procentowe. W Polsce mamy pięć stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego:

• stopa referencyjna;
• stopa lombardowa;
• stopa depozytowa;
• stopa redyskontowa weksli;
• stopa dyskontowa weksli.

Stopą procentową jest po prostu ceną za pożyczenie pieniądza. Przy czym trzeba przy tym rozumieć zarówno cenę pożyczenia pieniędzy od banku, jak i cenę, jaką musi zapłacić bank, gdy sam pożycza środki na rynku międzybankowym lub przyjmuje nasze pieniądze w depozyt.

Kto w Polsce zmienia stopy procentowe?

W Polsce działa specjalny organ, którego zadaniem jest czuwaniem nad stopami procentowymi i analizowanie aktualnej sytuacji makroekonomicznej. Mowa tu o Radzie Polityki Pieniężnej (RPP). Działa ona na podstawie Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim. Właśnie Prezes NBP jest jej przewodniczącym. Oprócz niego w RPP zasiada dziewięciu członków wybieranych na sześcioletnią kadencję. Członków RPP wybiera Sejm i Senat.

Ustalanie wysokości stóp procentowych to jedno, chociaż bardzo istotne, zadanie Rady Polityki Pieniężnej, ale niejedyne. Najważniejsze zadanie to dbanie o stabilność polskiego pieniądza. RPP zajmuje się także ustalaniem założenia polityki pieniężnej, określaniem stopy rezerwy obowiązkowej banków, zatwierdzaniem planu finansowego NBP itd. 

Zamiana stóp procentowych – dlaczego ma miejsce?

Poziom stóp procentowych nie jest stały. To wartość zmienna. Dlaczego w ogóle zmieniają się stopy procentowe? Tutaj trzeba wspomnieć o tak istotnej kwestii, jak strategia celu inflacyjnego, czyli ustalaniu optymalnego poziomu inflacji w danym okresie. Od 2003 roku ten cel to 2,5%. RPP dopuszcza jednak odchylenia jednoprocentowe. W realizacji tego celu pomaga dostosowywanie stóp procentowych. W rezultacie zmiana stóp procentowych może następować pod wpływem kilku istotnych czynników. Z jednej strony to właśnie poziom inflacji, a z drugiej – założenie polityki pieniężnej na kolejny rok oraz realizacja polityki pieniężnej w poprzednim roku. 

Kiedy stopy procentowe wzrastają?

Rada Polityki Pieniężnej może zdecydować o pozostawieniu stóp procentowych bez zmian, może je obniżyć lub podnieść. Zatrzymajmy się na chwilę przy ostatniej opcji, bo z nią mamy do czynienia w Polsce od kilku miesięcy. Obecnie obserwujemy rosnącą z miesiąca na miesiąc inflację. Takie stan rzeczy może mieć różne przyczyny, nie będziemy w to tutaj wnikać. Istotne jest to, że wraz z inflacją rosną również ceny produktów i usług. Spada siła nabywcza pieniądza, a tego jest po prostu za dużo na rynku. Aby zahamować wzrost cen, następuje podwyżka stóp procentowych. W rezultacie cena pieniądza rośnie, a więc również banki pożyczają go drożej swoim klientom.

Co wpływa na spadek stóp procentowych?

Na szczęście stopy procentowe nie tylko rosną, ale i mogą spadać. Jeszcze do niedawna w Polsce były blisko zeru, a w niektórych krajach były ujemne. Kiedy spadają stopy procentowe? Przede wszystkim wtedy, gdy zagraża deflacja, a zatem przeciwieństwo inflacji – ceny mocno spadają. Wartość pieniądza wzrasta na rynku, ale rośnie jednocześnie zadłużenie kraju. Aby zbliżyć się do celu inflacyjnego, RPP musi obniżyć stopy procentowe. W takiej sytuacji wzrasta podaż pieniądza, kredyty tanieją, łatwiej je dostać, ponieważ zdolność kredytowa nie musi być już tak duża, jak przy wysokich stopach procentowych.

Wzrost stóp procentowych – jak się zmieniały?

Przez wiele miesięcy 2021 roku stopy procentowe w Polsce były na rekordowo niskim poziomie. Niestety, rosnąca inflacja wymusiła zmiany w polityce Rady Polityki Pieniężnej. Stało się to, co było już wyczekiwane od tygodni. Od września do grudnia 2021 roku główna stopa, czyli referencyjna, wzrosła o 1,65%. W styczniu 2022 roku wynosiła już 2,15%, a w lutym – 2,75%. Jednocześnie WIBOR 6M, który jest najczęściej używany w kredytach, od września 2021 roku do stycznia 2022 roku wzrósł o 2,62%, czyli poszybował z 0,25% do 2,87%, a obecnie to już nawet 3,23%. Jak to przełożyło się na raty kredytów?  

Jak stopy procentowe wpływają na ratę kredytu?

Niestety, gdy rosną stopy procentowe, rosną również raty kredytów, bo rośnie przecież WIBOR. Jeszcze we wrześniu 2021 roku, pożyczając 300 tys. zł w kredycie hipotecznym na 25 lat (przy marży do 2%), obok kapitału trzeba było oddać dodatkowo około 90 tys. zł kosztów odsetkowych. Obecnie poziom tych kosztów dla podanych parametrów to już nawet 238 tys. zł. To kolosalna różnica.

Jak natomiast zmienia się rata przy rosnących stopach procentowych? Łatwo to sprawdzić za pomocą kalkulatora UOKiK. Jeśli pożyczyliśmy 300 tys. zł i pozostało nam jeszcze 18 lat do spłaty (217 rat), oprocentowanie kredytu to 2,55%, a wysokość miesięcznej raty wynosi 1800 zł, już wzrost oprocentowania tylko o 1% zwiększy ratę o 148,28 zł. Natomiast wzrost oprocentowania o 3% zwiększy miesięczną ratę o około 466,23 zł do poziomu 2 193,32 zł.

Niestety, nic nie wskazuje na to, żeby w najbliższym czasie stopy procentowe miały spaść. Wszystko wskazuje raczej na to, że wzrosną. Tym samym kredytobiorcy muszą liczyć się z kolejnymi podwyżkami rat kredytów, a więc i z coraz większym obciążeniem domowych budżetów.